Dorien Staal over verduurzamen beton

Keynote Dag van de Constructeur 2023

Hoe maak je CO₂-arm(er) beton? Beton wordt duurzamer als je de tijd hebt, maar dat heb je meestal niet in een betonfabriek. Dorien Staal vertelde in haar keynote tijdens de Dag van de Constructeur op 1 juni 2023 hoe ze dat hebben opgelost bij Voorbij Prefab Beton, waar ver geautomatiseerde robots de dienst uitmaken. Staal is voorstander van kennis delen over het verduurzamen van beton. “Wij hebben geen patent aangevraagd voor onze innovatieve mengsels en ook geen meerprijs gerekend.” Gedurfd of juist vanzelfsprekend?

Robots

Voorbij Prefab Beton maakt constructief gezien vrij eenvoudige betonelementen: voornamelijk binnenwanden van woningen. Veel bijzonderder is de productiewijze van de fabriek in Amsterdam. “Elke zes minuten gaat het betonelement een ander stationnetje door,” vertelt Dorien Staal. Ze legt uit dat de robots bijdragen aan een snelle en gecontroleerde productiecyclus, iets waar veel behoefte aan is in de markt. Staal: “Het gaat om snelheid, daarmee verdien je de investering terug. Maar snel is niet altijd het meest duurzame.” Beton dat meer tijd krijgt om uit te harden, kan immers worden gemaakt met minder cement, of cement met een lagere CO₂-uitstoot. Een groot voordeel van robots is dat ze niet moe worden. Ook maakt het ze niet uit of ze eenvoudige of complexe handelingen moeten uitvoeren, zoals bekistingen maken of wapening vlechten. “We besparen 40% CO₂ ten opzichte van handmatig wapening vlechten,” legt Staal uit.

Betonschaamte

Betonschaamte. Dat woord blijft nog wel even aan Dorien Staal kleven, sinds ze de term lanceerde tijdens de Betondag 2019. In haar keynote legt ze uit dat dit meer stof deed opwaaien dan gedacht. “Wat ik daar eigenlijk mee bedoelde was: wanneer gaan we eindelijk wat doen? Begrijp me niet verkeerd, ik omarm beton en denk dat we juist mét beton grote winsten kunnen boeken op gebied van duurzaamheid.” Door de hoge footprint die beton en vooral cement heeft, biedt het kansen om snel impact te maken, als je bijvoorbeeld eenvoudig 10% op CO₂ kunt besparen. “Maar er is nog wel een weg te gaan en we kunnen niet blijven terugvallen op dat beton wel 100 jaar meekan.”

Keynote spreker Dorien Staal is statutair directeur van betonfabriek Voorbij Prefab Beton in Amsterdam, onderdeel van TBI Holdings. Daarnaast is ze voorzitter van de Betonvereniging en Raad van Toezicht Constructeursregister, en lid van de Stuurgroep Betonakkoord.

Wilma Wortel

Het verduurzamen van beton vraagt om innovatieve oplossingen, stelt Dorien Staal. Maar dat betekent ook het nemen van veel hindernissen. “Neem nou een recente ontwikkeling waar we mee bezig zijn met basaltwapening. Het is vier keer lichter dan staal, twee keer zo sterk en heeft een lagere CO₂-footprint. Wat me dan frustreert is dat constructeurs vaak zeggen ‘ja, maar daar heb ik nog nooit aan gerekend’. Ik zou zo graag willen dat constructeurs mij uitdagen. Juist jullie slimme Willie Wortels, en ik hoop ook steeds meer Wilma Wortels, kunnen veel bereiken in het verder innoveren,” roept Staal de zaal toe, waarbij ze constateert dat de verhouding man-vrouw toch nog heel wat aandacht verdient in de constructeurswereld.

Geen patent, geen meerprijs

Voorbij Prefab Beton wil koploper zijn op het gebied van duurzame betonmengsels. Natuurlijk is gekeken naar de eigen bedrijfsvoering. Maar de impact van het proces (het invoeren van ledverlichting, elektrisch rijden en het maken van beton met opgevangen regenwater) op de totale CO₂-uitstoot per casco is met 3% erg laag vergeleken met dat van het beton (67%), de wapening (14%) en de logistiek (16%). De focus lag dan ook op het beton zelf verduurzamen. Het bedrijf heeft dit bereikt door het aandeel cement terug te dringen, hoogovenslak te activeren en verwarmen, grindvervangers toe te passen, staalwapening efficiënter te laten vlechten door robots en overige automatisering. Staal: “Gemiddeld hebben we met onze mengsels ten opzichte van 2019 35% CO₂-reductie behaald. Wat onder meer Cobouw opmerkelijk vond, is dat we geen patent voor onze mengsels hebben aangevraagd, en ook geen meerprijs hebben gerekend. Kennelijk is het niet gewoon om kennis te delen in onze sector. Raar toch?! We móeten met zijn alle deze kant op!”

Route naar CO₂-neutraal beton

Op termijn moeten we naar CO2-neutraal beton. Om dat te bereiken, zijn volgens Staal drie ontwikkelingen van cruciaal belang: plafondwaarden stellen aan milieukostenindicatoren (MKI’s), beton op prestatie beoordelen en het groeifonds Beton Reinvented voor innovaties. Dat zal ook moeten leiden tot aangepaste normering, vindt ze. Niet iedereen uit het publiek is het eens dat de overheid of normering innovaties tegenhoudt, verwijzend naar het gelijkwaardigheidsprincipe. Wel is samenwerking dan essentieel, tussen overheid, opdrachtgevers, toetsingsinstanties, constructeurs en leveranciers. Met zijn allen kunnen we naar CO₂-neutraal beton.